زن ایرانی تلاشگری خستگی ناپذیر
«شرکت در انتخابات منوط به اذن شوهر نیست»!
نظری که آقای خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، اخیرا در رابطه با حضور زنان ما در انتخاباتی نمایشی بیان کرده اند.
این زنی که آقای خامنه ای پس چهار دهه حکومت اسلامی از آن صحبت میکند کیست؟
زنی که بر اساس ماده ۴ قانون اساسی حاکم بر کشورمان، بیش از چهل سال است که علیه ش تبعیض قانونی میشود؟
زنی که بر اساس احکام شرع و قانون مدنی باید در منزل شوهرش زندگی کند و محتاج اجازه او برای خروج از خانه، درس خواندن، کار کردن و سفر باشد؟
زنی که متعلق به مردان خانواده اش است و اگر «آبروی» آنان را حفظ نکند به سادگی جانش گرفته میشود؟
زنی که موهایش فتنه به پا میکند و وجودش در عرصه اجتماعی با قوانین مجازاتیَ متعددی تحمل میشود؟
شاید در این بیش از چهل سال تلاش حکومت اسلامی بر این بوده است اما زنان ایران، چه در این دوران و چه در عمر کشورمان ایران با شجاعت و قدرت در سرنوشت کشورمان نقش آفرین بوده اند.
من در رابطه با زندگی شخصی خودم، گفته ای منتسب به ناپلئون بناپارت امپراتور فرانسه را همیشه روی میز کارم داشته ام که گفته بود:
چون شیشه بیشتر شکند تیزتر شود
امروز پس از نگاهی به سرنوشت تحول برانگیز زنان کشورم باوری سخت به یقین دارم که مفهوم و مصداق - چون شیشه بیشتر شکند تیزتر شود - برآیند واقعی تحولاتی ارزشمند و ارزنده ایست که تنها با نگاه به قدرت و پایندگی آنهاست که معنا می دهد.
زنان هموطن من گذشته از اینکه در درازنای تاریخ ایران همواره جایگاهی ارزشمند در سرزمین خود داشته اند که اگر بگذشته آنان نگاه کوتاهی داشته باشیم به نام هايي چون:
آرتمیس فرمانده نیروی دریایی خشایارشاه
آذرین شاهدخت هخامنشی سردار ارتش
پانته آ سردار کوروش بزرگ
آپامه سردار ساسانی
میتراداد سردار اشکانی
میترادخت سردار اشکانی
ولی اگر با پیمودن مسیری طولانی به دوران مشروطیت که نزدیکتر به زمان حاضر است بازگردیم که به نوعی می توان آن را سرآغاز دوران بیداری و آشنایی با تمدن و پیشرفت های غرب دانست باید اذعان داشت که به نقش تاثیرگذار زنانی بر میخوریم که توانسته اند جایگاه خاص خود را تضمین کرده و در جامعه تاثیرگذاری خود را به ثبوت برسانند.
سالهای آغازین و بنوعی تشکل گرائی برای زنان در دوران منتهی به انقلاب مشروطیت در ایران را باید به حدود 110-120 سال گذشته بازگشت داد تلاش ها و جنبش ها در آن زمان نه فقط برای حقوق برابر زنان که بیشتر جنبه های استقلال گرایانه، ملی گرائی و در نهایت رفع ستم وبنوع دیگری میتوان از آن به یک نوع هویت طلبی نگاه کرد. از «تحریم تنباکو»، «شورش نان» و حضور ۳۰۰ زن مسلح در مجلس برای مجبور کردن نمایندگان مجلس به حراست از آزادی و تمامیت ارضی کشور تا تشکیل دادن انجمن ها و برگزاری دوره های خصوصی برای بالا بردن آگاهی، حضور زنان در جامعه محسوس و فعالیت هایشان غیر خانگی شد.
مهمترین تلاش در این دوران شاید برای حق آموزش بود. با وجود این که طبق اصل 18 متمم قانون اساسی در دوران مشروطه، دولت مسئول تاسیس مدارس و فراهم کردن امکان تحصیل رایگان و اجباری برای همگان شده بود به دلیل مخالفت های موجود روحانیون بخصوص شخص شیخ فضل الله نوری و همچنین نیروهای سنتی بازار این امکان برای زنان فراهم نمیشد. بنابراین کلاس درس پشت درهای بسته و در منازل تشکیل میشد که این نیز عواقب سنگینی به دنبال داشت. از مدرسه دوشیزگان به همت بی بی خانم استر آبادی در ۱۲۸۵ تا مدرسه «ناموس» طوبا آزموده، تا مدرسه دخترانه «عفتیه» صفیه یزدی که عضو «انجمن حریت زنان» و همسر مجتهد محمد حسین یزدی یکی از حامیان تحصیل زنان بود، تا مدرسه دخترانه «ترقی» در سال1290 است که با تلاش ماهرخ گوهرشناس علی رغم مخالفت همسرش توسعه نیز پیدا کرد زنان کشورمان با شجاعت فراوان برای حق آموزش قدم های مهمی را برداشتند. زنان روشنفکر و برابری طلب، صدیقه دولت آبادی ها و، محترم اسکندری ها راه آنان را ادامه دادند.
از تاسیس مدرسه در خانه و پشت درهای بسته، زنان فعال کشورمان موفق شدند با تشکیل دادن سازمان های زنان و نشریات گوناگون، در کمتر از سی سال، صدای رسا داشته باشند و برای بالا بردن سن ازدواج دختران به ۱۵ سال در سال ۱۳۱۳ مبارزه کنند و پیروز گردند.
از کانون بانوان ایران، تاسیس شده در ۱۳۱۴، تا کشف حجاب ۱۳۱۷، مبارزات زنان ایران با جدیت هر چه تمامتر به داشتن حق رای در سال ۱۳۴۱ و قانون حمایت از خانواده ۱۳۴۶ که سن ازدواج دختران را به ۱۸ سال بالا برد راه خود را ادامه داد. زنان تحصیلکرده با حضور در جامعه و فعالیت های فراوان به مقامات عالی کشوری رسیدند.
به دو نکته در اینجا باید توجه داشت. اول اینکه حق پوشش اختیاری برای زن ایرانی همیشه در گرو سیاست های حکومتی بوده و هست ولی مهمتر از آن عواقب دیدگاه آقای خمینی در رابطه با نقش زن در جامعه و مخالفت شدید وی با حق رای زنان در سال ۱۳۴۱ است.
به فاصله دو هفته پس از انقلاب اسلامی اولین مخالفت با احکام شرع پیشنهادی بوسیله زنان ایران ترتیب داده شد و اولین اعتراضات گسترده و سازمان یافته در ۱۷ اسفند ۱۳۵۷ که مصادف با ۸ مارس، روز جهانی زن، بود ترتیب داده شد. از آن زمان ارعاب، سرکوب و خشونت بر ایران حاکم و بخصوص زندگی زنان را تحت تاثیر منفی قرار داد.
اما با تمام تلاش حکومت اسلامی، سیاستگذاری ها و قوانین تبعیض آمیز و بازدارنده اش دختران و زنان ما به مبارزه خود برای حقوق برابر ادامه داده اند. با گذر بیش از یکصد سال از مبارزات زنان در دوران مشروطیت همچنان برای حق تحصیل مبارزه کرده اند و بیشترین کرسی دانشگاه ها را، با تمام محرومیت ها و فشارهای گسترده، از آن خود کرده اند. اگر بالاترین آمار بیکاری به آنان تعلق دارد با این وجود از تلاش برای استقلال و هویت مستقل خود دست برنداشته اند.
امروز گذشته از پیشرفت های علمی و دانشگاهی، گذشته از جایگاه با ارزش زنان ایران در امور متعدد و متفاوت اجتماعی-اقتصادی و موارد فرهنگی و ورزشی شاهد مبارزه بحق زنان ایران در گذر چهاردهه گذشته هستیم که هیچگاه از پای ننشسته اند و همچنان بزرگترین ضربه پذیری حکومت از سوی زنان است که در زندان های متعدد حکومت اسلامی در نقاط مختلف ایران در بند هستند.
میتوان گفت که امروز مبارزات زنان منجر به تغییراتی در جامعه سنتی شده که نه تنها دختران خانواده کمتر خود را در قید و بند سُنت های گذشته می دانند بل خانواده ها نیز در راستای این تغییر قرار گرفته اند که این تغییرات در لایه های تحولات اجتماعی میتواند دست آورد بزرگی باشد، طبیعی است که اینگونه مسائل در میان لایه های اجتماعی در شهر و روستا بسیار متفاوت بوده است.
در گذر ۴۲سال گذشته یکی از زمانهایی که جوانان و خاصه گروه هایی از زنان بدان دلبسته بودند «دوران اصلاحات» و آقای خاتمی بود که برای جنبش زنان باید دوران امید ها و نا امیدی ها نام گذاری کنیم چرا که ازسوئی شاهد امیدهای بسیاری هستیم که با آمدن آقای خاتمی برای مردم و بیشتر برای جوانان و خاصه برای فعالان جنبش زنان ایجاد شده بود و تصور بر این داشتند که شعارهای آقای خاتمی واقعی است و زنان در «دوران اصلاحات» و استقرار جامعه مدنی خواهند توانست برابری و آزادی خود را بدست آورند و این در حالی بود که آقای خاتمی پس از لبخند ها و حرف از جامعه مدنی و شعارهای آنچنانی، با صراحت هر چه تمامتر، اعلام داشت که قانون اساسی یعنی همان قانونی که اصول 19، 21 و 115 آن به خوبی بیانگر دیدگاه نظام جمهوری اسلامی در رابطه با مسائل زنان است و گفت هر کسی که با قانون اساسی مخالف باشد خائن به مردم و مملکت است.
آقای خاتمی همان کسی است که اعلام داشت که اگر دموکراسی غربی بخواهد پیاده شود ما اصلن آنرا نمی خواهیم و اجازه نخواهیم داد ولی با تمامی مشکلاتی که وجود داشت در نهایت جنبش زنان توانست بازهم تلاش های خود را دنبال کند و دست آوردهای بسیاری داشته باشد .
اگر چه در «دوران اصلاحات» بدلیل فشار افکار عمومی و تلاش گسترده زنان دریچه هائی در جامعه باز شد و هزینه های بسیاری هم برایش پرداخت گردید ولی در پایان دوران هشت ساله آقای خاتمی، تنظیم و تصویب راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب که میتوان گفت یکی از فاجعه بارترین و منفی ترین در کارنامه این دوران است و نقش مستقیمی در سرکوب امروز جنبش برابری طلبانه زنان دارد.
با چنین ایستادگی، رزمندگی و مقاومتی در زنان ایران که امروز شاهدش هستیم هیچ تردیدی نباید داشته باشیم که انقلاب بعدی ناگزیر بدست زنان ایران به انجام خواهد رسید چرا که آنها تجربه های بسیار سخت و گرانبهایی را در کوله پشتی خود دارند و از پای نخواهند نشست.
به دلیل این ایستادگی و مقاومت است که صحبت های تاسف آور اخیر آقای خامنه ای که «شرکت در انتخابات منوط به اذن شوهر نیست» باید ارزیابی شود وباور و پاسخ من در رابطه با زنان کشورم این است که
«چون شیشه بیشتر شکند تیز تر شود».
حسین لاجوردی
پاریس – ۲۳ خرداد ۱۴۰۰ برابر با ۱۳ ژوئن ۲۰۲۱
Page Break
دوران پس از مشروطه
انجمن آزادی زنان - 1286 – 1907
اتحادیه غیبی نسوان – 1286 - 1907
انجمن مخدرات وطن – 1289 - ۱۹۱۰
انجمن نسوان ایران – 1289 - 1910
انجمن نسوان وطن - 1289 1910
شرکت خیریه خواتین وطن – 1289- 1910
اتحادیه نسوان – 1290-1911
انجمن همت خواتین – 1290-1911
شورای هیات خواتین مرکزی -1290 - 1911
دوران پهلوی
۱۳۱۸ – اولین زن خلبان ایران - عفت تجارتچی
1321 - جمعیت زنان و روزنامه زن امروز.
1322- شورای زنان با همت صفیه پیروز.
1322- تشکیلات زنان و نشریه بیداری وبدنبال آن تشکیلات دموکراتیک زنان از سوی حزب توده.
1330- جمعیت راه نو به همت مهرانگیز دولتشاهی که نماینده مجلس و اولین زن سفیر در ایران بود.
1330 - جمعیت طرفداران حقوق بشر صفیه پیروز.
1330 - مجله زنان پیشرو صدیقه گنجه ای.